Việc giám định hài cốt liệt sĩ đang gặp phải thách thức lớn khi các mẫu xương lâu năm thường bị phân hủy nặng sau thời gian dài chôn cất. Tiến sĩ Trần Trung Thành, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Giám định ADN, Viện Sinh học, cho biết khoảng 30% số mẫu thu thập không cho ra kết quả sau khi giám định. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc phát triển công nghệ và kỹ thuật mới để nâng cao năng lực giám định.
Từ tháng 7/2019 đến nay, Trung tâm Giám định ADN đã đạt được những kết quả đáng kể trong việc tách chiết ADN từ các mẫu xương lâu năm. Với 13 quy trình được phát triển và 800 đợt tách chiết ADN thực hiện, tương đương khoảng 8.000 mẫu hài cốt liệt sĩ, trung tâm đã góp phần trả lại danh tính cho nhiều liệt sĩ và giải mã được nhiều hệ gen của hài cốt liệt sĩ. Tỷ lệ tách chiết thành công dựa trên công nghệ phân tích ADN ty thể đạt 22%, một con số đáng khích lệ.
Hiện tại, trung tâm đang lưu trữ khoảng 7.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và có công suất giám định 4.000 mẫu/năm. Để nâng cao năng lực giám định, dự án ODA không hoàn lại “Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao” do Chính phủ Hoa Kỳ tài trợ đã được triển khai. Dự án này hướng đến việc phát triển một hệ thống toàn diện để đối khớp ADN từ hài cốt bị phân hủy nặng với ADN từ các gia đình đang tìm kiếm người thân.
Đặc biệt, với công nghệ phân tích ADN mới, việc khớp nối các mẫu không giới hạn dòng mẹ đã trở thành hiện thực, đồng thời chấp nhận các mẫu họ hàng xa của cả dòng bố và dòng mẹ. Kết quả cho thấy số mẫu đối khớp thành công đạt 70/100 mẫu, một tỷ lệ đáng kể. Công nghệ mới này ứng dụng công nghệ giải trình tự thế hệ mới kết hợp phân tích các chỉ thị di truyền SNP trên gen nhân, cho phép xác định quan hệ huyết thống xa đến 4-5 thế hệ.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Sinh học, khẳng định công nghệ mới này có khả năng phân tích các mẫu ADN bị phân mảnh với độ tuổi mẫu từ 50-70 năm. Viện đã chủ động đầu tư nghiên cứu, tiếp cận và làm chủ công nghệ hiện đại trong lĩnh vực giám định ADN, không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng.
Với những nỗ lực và kết quả đạt được, việc giám định hài cốt liệt sĩ đang dần được cải thiện. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức phía trước, và việc tiếp tục phát triển công nghệ và kỹ thuật mới sẽ là chìa khóa để nâng cao năng lực giám định và trả lại danh tính cho những liệt sĩ đã hy sinh.
