Phát triển các viện nghiên cứu và trường đại học thành những chủ thể nghiên cứu mạnh đang là mục tiêu quan trọng được nhấn mạnh trong Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Để đạt được mục tiêu này, điều cần thiết là các viện nghiên cứu và trường đại học phải ưu tiên chất lượng, chiều sâu, sự liên kết và tính khả thi của các đề tài nghiên cứu. Ngoài ra, việc phát triển mô hình hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và địa phương là yếu tố then chốt để tạo ra một chuỗi giá trị khép kín, từ nghiên cứu cơ bản đến thương mại hóa.
Các chuyên gia chỉ ra rằng một trong những khó khăn lớn hiện nay là vấn đề tài chính. Trong bối cảnh ngân sách dành cho khoa học còn hạn chế, việc tập trung nguồn lực cho nghiên cứu ứng dụng có tính liên ngành và đa giai đoạn đang là một thách thức lớn. Hiện có nhiều nghiên cứu chỉ mới dừng lại ở giai đoạn công bố bài báo quốc tế, báo cáo hội nghị hoặc tham gia các cuộc thi khoa học, mà chưa thể tiếp tục đến giai đoạn chuyển giao công nghệ hoặc sản xuất thử nghiệm.
Để khắc phục khó khăn này, các viện nghiên cứu và trường đại học cần có cơ chế tài chính linh hoạt và hấp dẫn hơn. Chẳng hạn, họ có thể thiết lập một quỹ hỗ trợ riêng cho các giai đoạn chuyển tiếp từ kết quả nghiên cứu đến sản phẩm thử nghiệm, từ phòng thí nghiệm đến quy mô sản xuất. Những sản phẩm nghiên cứu có tiềm năng ứng dụng nên được ươm tạo trong các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, nơi tập hợp các nhà khoa học, nhà đầu tư và chuyên gia thị trường.
Bên cạnh hỗ trợ tài chính, việc xây dựng cơ chế rõ ràng để tuyển dụng, sử dụng và đãi ngộ đội ngũ nghiên cứu khoa học cũng là yếu tố quan trọng. Đặc biệt, cần có những chính sách để thu hút và giữ chân các nhà khoa học trẻ, giúp họ yên tâm cống hiến và phát triển sự nghiệp trong nước. Hệ sinh thái kết nối ba nhà: nhà nước – nhà khoa học – doanh nghiệp cần được thiết lập và củng cố, nhằm tạo điều kiện để các sản phẩm nghiên cứu được đưa vào thực tiễn một cách hiệu quả, đóng góp trực tiếp cho sự phát triển kinh tế – xã hội.
Với định hướng rõ ràng từ Nghị quyết 57, cùng sự quan tâm và đầu tư đúng mức từ Nhà nước, cũng như sự vào cuộc đồng bộ của các bên liên quan, nền khoa học công nghệ Việt Nam được kỳ vọng sẽ có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Mục tiêu là hình thành một hệ sinh thái nghiên cứu, ứng dụng và thương mại hóa bền vững, trong đó các viện nghiên cứu và trường đại học giữ vai trò nòng cốt. Sự phát triển của hệ sinh thái này không chỉ góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu và đổi mới sáng tạo của đất nước mà còn đưa khoa học công nghệ Việt Nam lên một tầm cao mới, hội nhập quốc tế.
