Ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong Bảo tồn Mộc bản Triều Nguyễn: Một Bước tiến Quan trọng trong Di sản Văn hóa

Trong thời gian qua, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV đã đạt được những kết quả đáng kể trong việc ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) vào công tác bảo tồn mộc bản triều Nguyễn, một di sản tư liệu thế giới được UNESCO công nhận. Việc này không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị của mộc bản triều Nguyễn mà còn giúp công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, dễ dàng tiếp cận và tìm hiểu di sản quý giá của dân tộc.

Mộc bản triều Nguyễn là một trong những bộ tài liệu lịch sử quan trọng nhất của Việt Nam, với 33.976 tấm mộc bản được lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV. Tuy nhiên, sau thời gian dài, nhiều mộc bản đã bị xuống cấp và hư hại do tác động của môi trường và điều kiện khách quan. Để giải quyết vấn đề này, Trung tâm đã chủ động phối hợp với các chuyên gia và kỹ sư công nghệ để triển khai ứng dụng AI vào công tác số hóa và lưu trữ mộc bản.

Theo nhà nghiên cứu Minh Đạo, việc đưa AI vào công tác bảo tồn mộc bản triều Nguyễn không chỉ là xu thế tất yếu mà còn phản ánh tư duy đổi mới trong việc lưu giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. AI có thể hỗ trợ số hóa các hiện vật, tài liệu cổ bằng công nghệ quét 3D, phục dựng các công trình kiến trúc bị hư hại, tái tạo những giá trị văn hóa đang có nguy cơ mai một. Công nghệ này đã được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, giúp bảo tồn và phát huy giá trị của các di sản văn hóa.

Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc lưu trữ và bảo tồn, AI còn hỗ trợ việc lan tỏa di sản văn hóa đến công chúng thông qua các ứng dụng thực tế ảo, thực tế tăng cường và chatbot hướng dẫn du lịch. Điều này giúp khách tham quan có những trải nghiệm tương tác sống động với di sản. Việc ứng dụng AI trong bảo tồn di sản văn hóa cũng giúp tăng cường sự quan tâm và yêu quý của công chúng đối với di sản văn hóa.

Tuy nhiên, việc ứng dụng AI trong bảo tồn di sản văn hóa cũng đối mặt với không ít thách thức, trong đó vấn đề dữ liệu là một trở ngại lớn. Nhiều tư liệu di sản chưa được số hóa đầy đủ hoặc bị thiếu hụt thông tin, gây khó khăn cho AI trong việc phân tích và tái tạo. Bên cạnh đó, sự chính xác trong việc diễn giải và truyền tải nội dung văn hóa cũng là một thách thức. Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia và kỹ sư công nghệ cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng kho dữ liệu số về di sản văn hóa một cách đầy đủ và chính xác.

Để phát huy tối đa tiềm năng của AI trong bảo tồn di sản văn hóa, nhà nghiên cứu Minh Đạo nhấn mạnh rằng cần có chiến lược đầu tư bài bản vào việc xây dựng kho dữ liệu số về di sản văn hóa, với yêu cầu cao về tính chính xác, đầy đủ và hệ thống. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia văn hóa, nhà nghiên cứu lịch sử và đội ngũ kỹ sư công nghệ là yếu tố then chốt để phát triển các mô hình AI có khả năng tiếp cận đúng bản chất, truyền tải trung thực tinh thần và giá trị của di sản.

TS Phạm Quốc Quân, Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, cũng nhận định rằng ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và lan tỏa giá trị di sản là một xu thế tất yếu. Tuy nhiên, để ứng dụng công nghệ vào trưng bày một cách hiệu quả, điều quan trọng nhất vẫn là công tác nghiên cứu. Những di vật, cổ vật – vốn là thành phần của di sản văn hóa vật thể – cần được tìm hiểu kỹ lưỡng để kể lại câu chuyện của chúng một cách chính xác và sâu sắc. Công tác nghiên cứu này cần được thực hiện một cách nghiêm túc và bài bản để đảm bảo tính chính xác và giá trị của di sản.

Tóm lại, ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo trong bảo tồn mộc bản triều Nguyễn là một bước tiến quan trọng trong di sản văn hóa của dân tộc. Việc này không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy giá trị của mộc bản triều Nguyễn mà còn giúp công chúng dễ dàng tiếp cận và tìm hiểu di sản quý giá của dân tộc. Tuy nhiên, việc ứng dụng AI trong bảo tồn di sản văn hóa cũng đối mặt với không ít thách thức, và cần có chiến lược đầu tư bài bản vào việc xây dựng kho dữ liệu số về di sản văn hóa.

Trong thời đại công nghệ số hiện nay, việc ứng dụng công nghệ vào bảo tồn và phát huy di sản văn hóa đã trở thành một xu hướng tất yếu và được kỳ vọng lớn trong Dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII. Sự tích hợp giữa công nghệ và di sản văn hóa không chỉ giúp bảo vệ những giá trị truyền thống cho thế hệ tương lai mà còn giúp quảng bá những giá trị này đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ.

Hà Nội, với bề dày lịch sử và văn hóa phong phú, sở hữu những di sản văn hóa đa dạng và đặc sắc. Di sản văn hóa ở đây không chỉ bao gồm các công trình kiến trúc cổ kính, hiện vật lịch sử mà còn là bản sắc và linh hồn của thành phố. Vì vậy, ứng dụng công nghệ vào việc bảo tồn và quảng bá di sản là một giải pháp quan trọng và cần thiết. Công nghệ không chỉ giúp bảo tồn và phục dựng các giá trị di sản một cách hiệu quả mà còn mở ra những cơ hội mới để tiếp cận và trải nghiệm di sản.

Một trong những ứng dụng đáng chú ý là việc tạo ra các bảo tàng số. Một bảo tàng số về lịch sử Thăng Long – Hà Nội, nơi mà mọi tư liệu và hiện vật lịch sử được số hóa và trình bày một cách sinh động, sẽ là một điểm đến hấp dẫn cho nhiều người, đặc biệt là các em học sinh và sinh viên. Điều này không chỉ giúp họ tiếp cận kiến thức lịch sử một cách trực quan và thú vị hơn mà còn kích thích sự tò mò và ham học hỏi.

Bên cạnh đó, công nghệ thực tế ảo (VR) đang được ứng dụng rộng rãi trong việc trải nghiệm di tích. Qua công nghệ này, du khách và người dân có thể “du hành thời gian” về quá khứ và chứng kiến không gian di tích được phục dựng sống động như thật, cùng với đó là những câu chuyện lịch sử chân thực và đầy cảm xúc. Đây là một giải pháp đột phá giúp đưa di sản văn hóa đến gần hơn với công chúng, mang lại trải nghiệm mới mẻ và sâu sắc.

Việc phát triển các ứng dụng di động dẫn đường và thuyết minh di sản đa ngôn ngữ cũng là một sáng kiến thiết thực và được đón nhận rộng rãi. Với một chiếc điện thoại thông minh, bất cứ ai cũng có thể dễ dàng khám phá các di tích và hiểu rõ câu chuyện đằng sau mỗi hiện vật và địa danh. Điều này không chỉ thuận tiện cho du khách mà còn giúp người dân địa phương tiếp cận và tìm hiểu sâu sắc hơn về di sản văn hóa của mình.

Nhiều người dân Hà Nội tin rằng, khi công nghệ được ứng dụng một cách thông minh và có chiến lược, di sản văn hóa của Hà Nội sẽ không chỉ được bảo vệ tốt hơn mà còn được “làm sống lại” trong tâm hồn của thế hệ hôm nay và mai sau. Qua việc ứng dụng công nghệ, những giá trị nghìn năm tuổi sẽ trở thành động lực phát triển mới, giúp khẳng định vị thế của Hà Nội là một Thủ đô hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc văn hóa. Bằng cách này, Hà Nội có thể phát triển bền vững, vừa giữ gìn được di sản văn hóa quý giá, vừa tiến lên với tầm nhìn và khát vọng của một thành phố hiện đại, năng động.

https://www.hanoi.gov.vn/ – Cổng thông tin điện tử Thành phố Hà Nội