Hoàn thiện thể chế là yêu cầu cấp thiết và điều kiện tiên quyết để khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực trung tâm cho tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực quản trị quốc gia. Bộ Khoa học và Công nghệ đang nỗ lực hoàn thiện thể chế để khoa học ‘ra trận’, công nghệ ‘ra thị trường’, và dữ liệu trở thành tài sản chiến lược.

Hạ tầng số được xác định là nền tảng chiến lược của quốc gia số, tương đương với hạ tầng giao thông và điện lực. Việc phổ cập hạ tầng số với băng thông siêu rộng và dung lượng siêu lớn là điều kiện cần thiết cho sự phát triển của nền kinh tế số. Phủ sóng 5G sâu rộng trên toàn quốc là nhiệm vụ cấp bách trong thời gian tới. Mục tiêu này không chỉ giúp Việt Nam bắt kịp với xu hướng phát triển của thế giới mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc ứng dụng công nghệ số vào mọi mặt của đời sống.

Chuyển đổi số là quá trình số hóa toàn diện, ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo để xử lý dữ liệu số, với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia số. Quá trình này cần tạo ra mức tăng trưởng kinh tế tương ứng từ 1-1,5%. Để đạt được mục tiêu này, việc đầu tư vào hạ tầng số và phát triển các ứng dụng số là điều cần thiết.

Quản lý khoa học theo kết quả đầu ra là hướng đi mới trong quản lý khoa học và công nghệ. Nhà nước chi 1 đồng cho nghiên cứu thì kết quả nghiên cứu đó phải tạo ra ít nhất 10 đồng doanh thu mới. Khoa học và công nghệ phải hướng tới mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.

Đổi mới sáng tạo là con đường để Việt Nam đưa khoa học và công nghệ ứng dụng vào cuộc sống. Đổi mới sáng tạo phải giúp Việt Nam tăng trưởng thêm 3% GDP mỗi năm. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đổi mới sáng tạo.

Phát triển tài sản trí tuệ và chuẩn hóa tiêu chuẩn quốc gia là hai nhiệm vụ quan trọng trong thời gian tới. Chuyển dịch quan trọng nhất trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ là chuyển từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu. Điều này sẽ giúp tạo ra giá trị kinh tế từ các kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ.

Bộ Khoa học và Công nghệ đang đẩy mạnh hoàn thiện khung pháp lý cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Từ nay đến cuối năm 2025, Bộ sẽ phải hoàn thành và thông qua 4 luật, bao gồm 1 luật mới và 3 luật sửa đổi. Thể chế đổi mới sẽ gắn nghiên cứu với thị trường và quốc tế. Luật Khoa học và Công nghệ sửa đổi sẽ tạo ra thông thoáng cho hoạt động nghiên cứu với mục tiêu là tạo ra nhiều kết quả nghiên cứu có giá trị. Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi sẽ biến các kết quả nghiên cứu này thành tài sản trí tuệ để giao dịch được.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng bây giờ là lúc phải hành động quyết liệt và hiệu quả, làm thật nhiều, làm những việc lớn, hướng đến kết quả cuối cùng là tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, nâng cao năng lực quản trị quốc gia. Điều này đòi hỏi sự quyết tâm và nỗ lực của toàn bộ hệ thống chính trị và xã hội.

Việt Nam hiện có gần 76.000 doanh nghiệp công nghệ số, với 739 doanh nghiệp mới thành lập trong tháng 5. Đây là một trong những tín hiệu tích cực trong quá trình phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của đất nước.

Ngày 20/7, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chủ trì phiên họp lần thứ 3 của Ban Chỉ đạo về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06. Theo báo cáo của Bộ Khoa học và Công nghệ, trong 6 tháng đầu năm, các bộ, ngành, địa phương đã hoàn thành 76/106 nhiệm vụ theo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW.

Việc xây dựng thể chế, phát triển hạ tầng, nguồn nhân lực và tài chính cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã đạt nhiều kết quả tích cực. Chính phủ đã trình Quốc hội thông qua 16 dự án luật và 3 nghị quyết, đồng thời ban hành 21 nghị định để tháo gỡ vướng mắc và thúc đẩy các lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Tính đến nay, cả nước có 889 tổ chức nghiên cứu và 858 doanh nghiệp khoa học công nghệ, với hơn 42.000 lao động. Cổng sáng kiến giải pháp khoa học công nghệ và Sàn giao dịch khoa học công nghệ quốc gia đã được khai trương, góp phần kết nối sáng kiến với thị trường.

Về chuyển đổi số quốc gia, các bộ, ngành, địa phương đã đẩy mạnh triển khai trên các trụ cột: Hạ tầng số, chính phủ số, kinh tế số, xã hội số và đô thị thông minh. Tốc độ mạng di động và cố định của Việt Nam đã tăng mạnh, lần lượt đứng thứ 20 và 26 thế giới. Số lượng trạm 5G đã tăng hơn 4.200 trạm trong 6 tháng đầu năm, với tổng số 12.106 trạm.

Hai tuyến cáp quang biển mới đã đi vào hoạt động, tăng gấp đôi dung lượng hệ thống cáp quang biển quốc tế của Việt Nam. Tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn trình trên tổng hồ sơ giải quyết thủ tục hành chính đã đạt gần 40% trong tháng 6. Văn phòng Chính phủ đã tham mưu Thủ tướng chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương triển khai Cổng Dịch vụ công quốc gia.

Về kinh tế số, doanh thu 6 tháng đầu năm đạt gần 2,3 triệu tỷ đồng, tăng 21% so với cùng kỳ. Số lượng doanh nghiệp công nghệ số đã tăng lên gần 76.000, với 739 doanh nghiệp mới thành lập trong tháng 5.

Tuy nhiên, vẫn còn một số vướng mắc, với 30 nhiệm vụ quá hạn trong số 106 nhiệm vụ được giao. Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tập trung vào phát triển công nghệ chiến lược và ngành công nghiệp nền tảng trong 6 tháng cuối năm. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là phủ sóng vùng lõm, thúc đẩy nhanh mạng 5G.

Tập đoàn VNPT sẽ khẩn trương hoàn thành cơ sở hạ tầng tại 238 thôn bản lõm sóng trước ngày 31/8 và phát sóng chậm nhất tại 238 thôn bản trong tuần thứ 2 của tháng 9. Trong cải cách thủ tục hành chính, các bộ, ngành phải rà soát 1.139 thủ tục để cắt giảm hồ sơ, đồng thời đơn giản hóa quy trình, chuyển toàn bộ thủ tục sang hình thức trực tuyến và triển khai đồng bộ tại chính quyền địa phương hai cấp trên Cổng Dịch vụ công quốc gia.

Trong thời đại số, văn hóa số đã trở thành chìa khóa quan trọng cho phát triển bền vững. Tại Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI, TS Nguyễn Thị Trang, Giảng viên Học viện Hành chính và Quản trị công, đã nhấn mạnh vai trò then chốt của văn hóa số trong xây dựng xã hội số và chính phủ số. Theo bà, văn hóa số không chỉ là nền tảng mà còn là cốt lõi cho sự phát triển bền vững trong thời đại số.

TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, muốn có nền kinh tế số phát triển, phải có một xã hội số, và để có xã hội số, cần phải có văn hóa số từ nhận thức, tư duy đến hành vi ứng xử trên không gian mạng. Văn hóa số đóng vai trò quan trọng trong việc định hình cách sống, làm việc và tương tác của con người trong môi trường số. Nó giúp con người có thể tận dụng các cơ hội và vượt qua thách thức trong thời đại số.

Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam vẫn còn thiếu những quy định cụ thể về văn hóa công vụ số, đặc biệt là trong việc giao tiếp và tương tác số của cán bộ, công chức. Điều này gây ra khoảng trống trong việc định hình văn hóa số cho đội ngũ cán bộ, công chức. Là Chủ nhiệm đề tài khoa học cấp Bộ về xây dựng văn hóa số cho đội ngũ cán bộ ngành nội vụ, TS Nguyễn Thị Trang kiến nghị bổ sung nội dung về văn hóa số vào các quy định hiện hành và đề xuất cần có khung năng lực số, gồm cả kỹ năng chuyên môn lẫn đạo đức số và bảo mật thông tin.

Vai trò của thanh niên trong việc thúc đẩy văn hóa số cũng được TS Nguyễn Thị Trang đánh giá cao. Thanh niên, đặc biệt là lực lượng tình nguyện viên trẻ, đã tích cực hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính số, đóng vai trò ‘cầu nối số’ giữa người dân và chính quyền. Phong trào ‘xóa mù số’ do đoàn viên, sinh viên triển khai đang giúp rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng miền, nhóm tuổi, đối tượng yếu thế.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Thị Trang cũng cảnh báo về tình trạng lệch chuẩn văn hóa số và đề xuất ứng dụng AI trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên môi trường số. Một video ứng dụng AI đã được giới thiệu tại Diễn đàn, nhằm phản bác luận điệu sai lệch và lan tỏa thông tin chính thống. TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, chuyển đổi số không chỉ là thay đổi công nghệ mà là thay đổi văn hóa, từ tư duy đến hành vi. ‘Một xã hội số chỉ bền vững khi có văn hóa số là nền tảng’, chị nói.

Đồng thời, chị đề xuất xây dựng Luật Công nghiệp Văn hóa, để vừa bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc, vừa thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm sáng tạo mang bản sắc Việt Nam ra thế giới trong thời đại số. Việc xây dựng văn hóa số và công nghiệp văn hóa sẽ giúp Việt Nam có thể tận dụng các cơ hội và vượt qua thách thức trong thời đại số, đồng thời góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Trong thời gian gần đây, phong trào thi đua thực hiện ‘chính quyền không giấy’ đã trở thành một trong những nỗ lực đáng kể của các cơ quan, đơn vị trong việc xây dựng chính quyền số. Thông qua phong trào này, nhiều lợi ích thiết thực đã được ghi nhận, bao gồm giảm thiểu văn bản giấy, tiết kiệm thời gian và chi phí, nâng cao hiệu suất làm việc và cải thiện chất lượng dịch vụ công.

Để tiếp tục triển khai hiệu quả phong trào này, các sở, ban, ngành và UBND cấp xã cần quan tâm quán triệt và triển khai đồng bộ ‘chính quyền không giấy’. Ông Phạm Quốc Hoàn, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, cho rằng sự vào cuộc quyết liệt của lãnh đạo tỉnh và việc triển khai phần mềm quản lý văn bản và điều hành đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện ‘chính quyền không giấy’. Sở Khoa học và Công nghệ đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tổ chức tập huấn về sử dụng phần mềm quản lý văn bản và điều hành kết hợp sử dụng KPI trên toàn tỉnh.

Theo ông Nguyễn Văn Minh, Chủ tịch UBND phường Nam Nha Trang, việc triển khai ‘chính quyền không giấy’ là phù hợp với xu thế chuyển đổi số trong quản lý và điều hành. Phong trào thi đua đã góp phần giảm đáng kể văn bản giấy và hoạt động in ấn không cần thiết, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí hành chính và nhân lực xử lý hồ sơ hành chính văn phòng.

Ông Nguyễn Ngọc Phát, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Cam Lâm, cho rằng tuổi trẻ phải tiên phong thực hiện phong trào thi đua. Đoàn viên, thanh niên sẽ là lực lượng tiên phong thực hiện phong trào thi đua, giải quyết công việc trên môi trường điện tử và hỗ trợ, hướng dẫn người dân cùng thực hiện.

Bà Trần Thị Xuân Sao, Phó Chánh Văn phòng HĐND và UBND phường Ninh Chử, chỉ ra những ưu điểm nổi trội của phong trào thi đua như tiết kiệm giấy và mực in; cán bộ, công chức thực thi công vụ tự giác, chủ động nâng cao trình độ của bản thân.

Bà Lê Thị Hường, xã Phước Hậu, chia sẻ rằng việc ứng dụng định danh điện tử VNeID đã mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người dân. Bà hy vọng rằng chuyển đổi số và ‘chính quyền không giấy’ sẽ tiếp tục được triển khai rộng rãi để người dân thụ hưởng nhiều lợi ích thiết thực.

Nhìn chung, phong trào thi đua thực hiện ‘chính quyền không giấy’ đã thể hiện sự đồng lòng và quyết tâm của các cơ quan, đơn vị trong việc xây dựng chính quyền số. Qua đó, nhiều lợi ích thiết thực đã được ghi nhận, và để tiếp tục triển khai hiệu quả phong trào này, cần có sự quan tâm quán triệt và triển khai đồng bộ từ các sở, ban, ngành và UBND cấp xã.

Chuyển đổi số đang trở thành một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội tại Việt Nam. Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn còn nhiều thách thức và hạn chế cần được khắc phục để đảm bảo hiệu quả.

Theo Thạc sĩ Đặng Tùng Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Công nghệ – Chính phủ số, Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ), chuyển đổi số đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống chỉ trong khoảng 4 năm gần đây. Ban đầu, người dân hiểu chuyển đổi số một cách đơn giản là sử dụng công nghệ để bán hàng, thanh toán trực tuyến. Tuy nhiên, sau đó, họ nhận ra rằng chuyển đổi số là một quá trình sâu rộng hơn, liên quan đến việc thay đổi cách thức làm việc, cách thức tương tác giữa con người và công nghệ.

Ông Tùng Anh cũng cho biết, hiện nay, mỗi người có thể có cách hiểu và nhận thức khác nhau về chuyển đổi số. Tuy nhiên, tất cả đều có một điểm chung khi thấy được tầm quan trọng của chuyển đổi số. Tại Diễn đàn ‘Chuyển đổi số khu vực công – Tiền đề cho phát triển kinh tế xã hội’ do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) tổ chức tại Hà Nội, các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách đã thảo luận về những thách thức và cơ hội của chuyển đổi số trong khu vực công.

Tiến sĩ Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, nhấn mạnh ý nghĩa của chuyển đổi số là đưa thế giới thật lên thế giới số, từ đó dùng các ưu thế, lợi thế của thế giới số để phục vụ cho thế giới thực. Ông Thành cũng cho rằng, để triển khai chuyển đổi số trong khu vực công, không chỉ cần nền tảng công nghệ, mà còn cần đào tạo, hỗ trợ người dân tiếp cận và sử dụng các ứng dụng công nghệ khi thực hiện các thủ tục hành chính.

Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 10/6/2024 của Bộ Chính trị đã xác định chuyển đổi số là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng, chuyển đổi số trong khu vực công sẽ khó tạo ra đột phá thực chất nếu chỉ được nhìn nhận như một nhiệm vụ công nghệ đơn thuần.

Ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), cho rằng, chuyển đổi số khu vực công không đơn thuần là bài toán công nghệ hay kỹ thuật hạ tầng. Thực chất, đây là vấn đề kinh tế – tổ chức ở cấp quốc gia, liên quan trực tiếp đến hiệu quả phân bổ ngân sách, năng suất vận hành của bộ máy hành chính và đặc biệt là năng lực kiến tạo và điều tiết thị trường của Nhà nước.

Diễn đàn ‘Chuyển đổi số khu vực công – Tiền đề cho phát triển kinh tế xã hội’ đã cung cấp một diễn đàn quan trọng để các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách cùng trao đổi, hiến kế, tháo gỡ những ‘nút thắt’ đang cản trở quá trình chuyển đổi số khu vực công. Mục tiêu là đẩy mạnh chuyển đổi số, tạo ra những đột phá trong phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Trong bối cảnh hiện nay, chuyển đổi số đang trở thành xu thế tất yếu của thời đại. Các quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp đều đang tích cực triển khai chuyển đổi số để bắt kịp với xu thế của thế giới. Việc đẩy mạnh chuyển đổi số khu vực công sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, cải thiện môi trường kinh doanh và tạo ra những cơ hội mới cho phát triển kinh tế – xã hội.

Để triển khai chuyển đổi số hiệu quả, cần có sự tham gia tích cực của tất cả các bên, bao gồm cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người dân. Cần tăng cường đầu tư vào công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực và xây dựng hạ tầng để hỗ trợ quá trình chuyển đổi số. Bên cạnh đó, cần có những chính sách hỗ trợ và khuyến khích để thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong khu vực công.

Chuyển đổi số không chỉ là một quá trình công nghệ, mà còn là một quá trình thay đổi cách thức làm việc, cách thức tương tác giữa con người và công nghệ. Việc đẩy mạnh chuyển đổi số khu vực công sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, cải thiện môi trường kinh doanh và tạo ra những cơ hội mới cho phát triển kinh tế – xã hội.