Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, với tiềm năng phát triển vượt trội về điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay là việc hoàn thiện hành lang pháp lý để thúc đẩy sự phát triển bền vững của lĩnh vực này. Hệ thống quy định hiện tại còn phân mảnh và thiếu nhất quán, gây khó khăn cho việc thu hút vốn đầu tư và triển khai các dự án năng lượng tái tạo.

Theo các đánh giá, Việt Nam có tiềm năng điện mặt trời lên đến 963.000 MW, đặc biệt tập trung ở các tỉnh miền Trung và miền Nam, nơi có số giờ nắng trung bình hàng năm cao. Về điện gió, Việt Nam được Ngân hàng Thế giới đánh giá là có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW. Tuy nhiên, việc khai thác và phát triển những tiềm năng này đang gặp phải rào cản từ hệ thống pháp lý chưa đồng bộ.

Một trong những thách thức lớn nhất là sự phân tán của các chính sách năng lượng tái tạo trong nhiều luật khác nhau, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành. Các cơ chế đấu thầu, giá điện, và hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và ổn định, làm tăng rủi ro tài chính cho các nhà đầu tư. Ngoài ra, hệ thống truyền tải chưa được chuẩn bị đầy đủ để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo, tạo ra thách thức lớn cho việc tích hợp năng lượng tái tạo vào lưới điện quốc gia.

Nhìn vào kinh nghiệm của các quốc gia khác, việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo đã tạo ra bước ngoặt chiến lược cho quá trình chuyển dịch năng lượng. Các nước như Đức, Trung Quốc, và Hàn Quốc đã sớm nhận ra tầm quan trọng của việc tạo ra một khuôn khổ pháp lý vững chắc để hỗ trợ sự phát triển của năng lượng tái tạo. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường mà còn thể hiện cam kết dài hạn của Chính phủ đối với người dân và doanh nghiệp.

Các chuyên gia tại Việt Nam cho rằng, để thúc đẩy sự phát triển của năng lượng tái tạo, cần tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo. Điều này không chỉ đảm bảo nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch mà còn thúc đẩy cạnh tranh minh bạch và chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng. Luật cần quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, và cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng.

TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam, nhấn mạnh rằng việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cũng bày tỏ quan điểm rằng việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết để giải quyết những bất cập và thiếu đồng bộ trong hệ thống pháp luật hiện tại.

Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không chỉ giải quyết các bài toán chính sách mà còn thể hiện quyết tâm chính trị trong việc chuyển đổi năng lượng. Đây là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế của Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu.

Ngân hàng Thế giới (World Bank) vừa đưa ra khuyến nghị quan trọng liên quan đến quá trình phân bổ quyền đầu tư vào điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Theo đó, tổ chức tài chính quốc tế này đề xuất một lộ trình hai giai đoạn nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và hiệu quả trong lĩnh vực đầy tiềm năng này.

Giai đoạn đầu tiên được gọi là “Cửa sổ mở” (open door), trong đó các nhà đầu tư sẽ tự đề xuất các khu vực mà họ cho là phù hợp để khảo sát và phát triển điện gió ngoài khơi. Song song đó, Nhà nước sẽ tiến hành xem xét các đề xuất này dựa trên một bộ tiêu chí rõ ràng và cụ thể. Các tiêu chí này bao gồm năng lực tài chính của nhà đầu tư, kinh nghiệm kỹ thuật cũng như khả năng triển khai dự án một cách hiệu quả và đúng tiến độ. Giai đoạn này cho phép các nhà đầu tư có cơ hội thể hiện sáng kiến và sự linh hoạt trong việc tìm kiếm cơ hội đầu tư.

Sang giai đoạn thứ hai, tên gọi là “Đấu thầu cạnh tranh” (competitive auction), quá trình sẽ trở nên cạnh tranh và minh bạch hơn. Lúc này, Nhà nước sẽ tổ chức đấu thầu các khu vực cụ thể đã được xác định là phù hợp cho phát triển điện gió ngoài khơi, sau khi đã xây dựng xong quy hoạch không gian biển và hạ tầng truyền tải điện cần thiết. Trong giai đoạn này, các nhà đầu tư sẽ tham gia đấu thầu để giành quyền phát triển dự án tại các khu vực được chỉ định. Tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư sẽ dựa trên đề xuất giá điện thấp nhất cùng với các điều kiện kỹ thuật phù hợp. Giai đoạn này nhằm đảm bảo tính cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả kinh tế trong phân bổ nguồn lực.

Khuyến nghị của World Bank về lộ trình hai giai đoạn này thể hiện sự cân nhắc kỹ lưỡng nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững và tối ưu hóa nguồn tài nguyên. Thông qua việc kết hợp giữa cơ chế “Cửa sổ mở” và “Đấu thầu cạnh tranh”, Việt Nam có thể khai thác một cách hiệu quả tiềm năng điện gió ngoài khơi, đồng thời đảm bảo sự cạnh tranh lành mạnh và tính minh bạch trong quá trình phân bổ quyền đầu tư.

Việc triển khai lộ trình này không chỉ góp phần vào việc tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo trong cơ cấu năng lượng của Việt Nam mà còn hỗ trợ đất nước trong việc thực hiện các cam kết quốc tế về giảm phát thải khí nhà kính và ứng phó với biến đổi khí hậu. Thêm vào đó, nó cũng mở ra cơ hội hợp tác quốc tế và thu hút đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi, một trong những ngành công nghiệp tương lai.

Tóm lại, lộ trình hai giai đoạn do World Bank đề xuất mang đến một khung khổ hợp lý và khả thi cho sự phát triển của điện gió ngoài khơi tại Việt Nam. Quan trọng là các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ và thực hiện nghiêm túc các bước trong lộ trình này để đạt được mục tiêu phát triển bền vững.