Ngành hàng không đang tích cực tìm kiếm các giải pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, trong đó có việc ứng dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo để giảm thiểu vệt khí thải. Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng nóng lên toàn cầu, chiếm hơn 35% tác động tiêu cực của ngành hàng không đến môi trường.

Vệt khí thải hình thành khi máy bay đạt đến độ cao khoảng 10.000-13.000 mét, nơi khí thải nóng từ động cơ máy bay ngưng tụ trong điều kiện lý tưởng. Những vệt khói trắng này có thể tồn tại hàng giờ và biến thành mây nhân tạo, giữ nhiệt và làm Trái Đất ấm lên.

Gần đây, Google đã tích hợp tính năng phân loại rủi ro vệt khí thải vào ứng dụng Google Flights, cho phép hành khách đưa ra quyết định sáng suốt khi đặt vé máy bay. Dựa trên Mô hình Tác động Du lịch (Travel Impact Model API), hành khách có thể chọn chuyến bay ‘xanh’ dựa trên lượng khí thải CO₂ và mức độ rủi ro vệt khí thải. Mô hình này được vận hành dưới sự giám sát của một ủy ban cố vấn độc lập gồm các chuyên gia hàng đầu thế giới về hàng không và phát triển bền vững.

Trước đó, Google đã giới thiệu Travel Impact Model vào năm 2021 nhưng đã tạm gỡ bỏ thông tin về vệt khí thải do thiếu độ chính xác dữ liệu cụ thể cho từng chuyến bay. Tuy nhiên, sau hai năm nghiên cứu và thử nghiệm, đội ngũ phát triển đã nâng cấp mô hình, sử dụng hệ thống tính toán ‘Contrail Energy Forcing’ để phân tích khả năng giữ nhiệt của vệt khí thải.

Các hãng hàng không cũng đang chủ động cắt giảm vệt khí thải thông qua việc tối ưu hóa đường bay. Dự án Contrails hợp tác giữa American Airlines và Google đã giúp cắt giảm khoảng 54% lượng vệt khí thải trên một số tuyến bay. Ngoài ra, GE Aerospace đã bắt tay với NASA Langley Research Center để xây dựng bản đồ 3 chiều chi tiết về cách thức hình thành và biến mất của vệt khí thải.

Ngành hàng không hiện chịu trách nhiệm khoảng 2,5% lượng khí thải ra môi trường của toàn ngành du lịch, và con số này đang có xu hướng tăng. Do đó, việc tìm kiếm các giải pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường là rất quan trọng. Sự kết hợp mạnh mẽ giữa công nghệ tiên tiến và trí tuệ nhân tạo đúng cách hứa hẹn tạo ra một tương lai bay ‘sạch’ hơn.

Các nỗ lực của ngành hàng không trong việc giảm thiểu vệt khí thải và tác động môi trường đang được tiếp tục đẩy mạnh. Với sự hỗ trợ của công nghệ và trí tuệ nhân tạo, ngành hàng không có thể giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và tạo ra một tương lai bền vững hơn.

ô nhiễm không khí đang trở thành một vấn đề cấp thiết toàn cầu, và hàng chục thành phố trên thế giới đang tìm cách giảm thiểu tác động tiêu cực của nó bằng cách hạn chế phương tiện chạy xăng dầu thông qua việc thành lập các vùng phát thải thấp (Low Emission Zones – LEZ) hoặc vùng không phát thải (Zero-Emission Zones – ZEZ). Tuy nhiên, hầu hết các thành phố đều tiến hành thí điểm trong vài năm trước khi áp dụng chính thức.

Với mật độ dân số ngày càng cao và lượng phương tiện giao thông dày đặc, nhiều thành phố đang đối mặt với nguy cơ ô nhiễm không khí đã chọn lập các vùng phát thải thấp (LEZ) hoặc vùng không phát thải (ZEZ). Trong khi LEZ chủ yếu siết chặt tiêu chuẩn khí thải xe động cơ đốt trong, thì khu vực ZEZ là nơi chỉ cho phép phương tiện không phát thải như xe điện, xe đạp và người đi bộ được phép di chuyển tự do.

Theo Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) trụ sở tại thủ đô Washington (Mỹ), chính sách ZEZ không tốn nhiều ngân sách nhưng có thể giúp giảm đáng kể khí thải, đi kèm lợi ích môi trường và kinh tế. Nếu được thiết kế hợp lý, nó có thể giúp giảm lượng xe lưu thông, bớt tắc nghẽn và thúc đẩy thị trường xe điện phát triển nhanh hơn.

ZEZ được đánh giá cao nhưng cũng vấp phải một số e ngại về tác động kinh tế – xã hội. Ví dụ, chi phí mua xe điện hoặc khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ vận chuyển có thể ảnh hưởng đến người dân thu nhập thấp hoặc nhóm dễ bị tổn thương đang sinh sống trong khu vực. Ngoài ra, các doanh nghiệp vận tải nhỏ có thể gặp khó trong việc tiếp cận khách hàng, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng thực phẩm và hàng hóa.

Dù vùng giao thông không phát thải là mô hình mới và chưa hoàn thiện, một số thành phố đã bắt đầu triển khai. Theo báo cáo đến 2024 của WRI, khoảng 10 thành phố trên toàn cầu chính thức triển khai hoặc công bố đề án thí điểm ZEZ, gồm Rotterdam, Amsterdam (Hà Lan), London, Oxford (Anh), Brussels (Bỉ), Santa Monica, Los Angeles (Mỹ), Oslo (Na Uy). Trung Quốc có 4 thành phố áp dụng mô hình này, là Thâm Quyến, Phật Sơn, Đông Quan và Hàng Châu.

Các thành phố tiên phong này đã đưa ra nhiều cách làm hiệu quả, có thể là bài học kinh nghiệm cho những đô thị khác. Một tài xế giao hàng bằng xe điện hai bánh lưu thông trên đường Kiều Hương ở Thâm Quyến, Trung Quốc. Ảnh: Reuters

Nâng cấp từ vùng phát thải thấp lên không phát thải Theo Hội đồng Quốc tế về Giao thông Vận tải Sạch (ICCT) trụ sở tại Washington (Mỹ), vùng không phát thải có thể là bước tiếp theo từ các vùng phát thải thấp (LEZ) hiện có. Với các thành phố đã có LEZ, việc nâng cấp lên vùng không phát thải (ZEZ) là khả thi bằng cách siết chặt dần các tiêu chí.

Ví dụ Amsterdam (Hà Lan) dự kiến trong năm nay lập vùng ZEZ tại khu vực nội đô, áp dụng mọi loại phương tiện, trừ ôtô con. Ngoài ra, chỉ các xe máy và xe tay ga không phát thải mới được phép hoạt động trong khu vực đô thị của thành phố. Mục tiêu dài hạn của nhà chức trách là siết dần các tiêu chí LEZ để trở thành ZEZ bao phủ toàn thành phố, áp dụng cho mọi phương tiện cơ giới vào năm 2030.

Kế hoạch này được nêu trong ‘Chương trình hành động không khí sạch’ của Amsterdam từ 2019. Thành phố Eindhoven (Hà Lan) cũng định thiết lập ZEZ khu vực nội đô, áp dụng cho xe tải, xe giao hàng và ôtô buýt. Đến 2030, nơi đây sẽ siết tiêu chí, buộc mọi phương tiện phải là xe không phát thải.

Tương tự, Paris đã có kế hoạch dần siết vùng LEZ hiện hữu thành ZEZ vào 2030, áp dụng cho các loại phương tiện. Tuy nhiên, không bắt buộc phải có LEZ trước khi triển khai ZEZ, như kinh nghiệm tại Oxford, Thâm Quyến và Rotterdam. ‘Mỗi thành phố cần chọn phương án phù hợp nhất với mục tiêu và điều kiện địa phương. Việc vùng phát thải thấp và không phát thải cùng tồn tại trong một thành phố nhưng áp dụng cho các loại phương tiện hoặc khu vực khác nhau cũng là điều khả thi’, báo cáo của ICCT nhận định.

Bắt đầu với xe tải Khi làm ZEZ, vài thành phố ưu tiên chuyển đổi ôtô tải vì cấm xe cá nhân chạy xăng vào trung tâm có thể gây phản ứng từ người dân, nhất là khi việc này ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận nơi làm việc, trường học hoặc sinh hoạt hàng ngày. Ngoài ra, thị phần xe điện cá nhân đang tăng nhanh (năm 2023 là 22% tại EU, 35% ở Trung Quốc, 9% tại Mỹ) còn ôtô tải điện vẫn rất thấp, cần khuyến khích bằng ZEZ.

Chẳng hạn, Amsterdam từng đề xuất thiết lập ZEZ cho mọi loại phương tiện khu vực nội đô vào năm 2030. Tuy nhiên, lo ngại về sự đồng thuận của người dân nên nhà chức trách lùi kế hoạch hạn chế xe cá nhân sau mốc này và chuyển sang áp ZEZ cho xe tải bên trong đường vành đai A10 từ 2025.

Giai đoạn đầu, xe tải nhẹ và xe van sẽ được ưu tiên chuyển đổi vì ôtô tải nặng, đường dài hiện có ít mẫu điện hóa và giá quá cao. Đông Quan và Hàng Châu (Trung Quốc) đang cấm xe tải chạy diesel đi vào ZEZ, hướng đến xóa sổ ôtô tải nặng khỏi trung tâm thành phố.

Theo WRI, hầu hết các thành phố trong nghiên cứu đều chọn hạn chế xe tải diesel hoặc xăng ở giai đoạn đầu khi triển khai ZEZ. London và Oxford (Anh) còn mở rộng thí điểm sang xe cá nhân, nhưng chỉ trên một số tuyến phố ngắn dưới 1 km.

Thí điểm phạm vi nhỏ Các thành phố cần đảm bảo rằng việc thiết kế ZEZ không làm gián đoạn chuỗi cung ứng hàng hóa hay ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế – xã hội đô thị. Vì vậy, họ bắt đầu ở quy mô nhỏ, như cách của Thâm Quyến.

Là một phần trong sáng kiến phát triển bền vững ‘Thâm Quyến xanh’ năm 2018, nhằm kiểm soát ô nhiễm không khí, 10 khu ZEZ đã được thành phố thiết lập. Để tránh phản ứng từ cộng đồng, chính quyền chỉ định các khu vực nhỏ tại những vị trí có tính nhận diện cao.

Các khu vực này có tổng diện tích 22 km2 chỉ chiếm khoảng 1,1% diện tích thành phố, được bố trí tại trung tâm các quận nội thành, nơi thường xuyên ghi nhận mức độ ô nhiễm không khí cao, ùn tắc giao thông và thiếu hụt chỗ đỗ xe.

Diện tích từng khu ZEZ dao động từ 0,37 đến 5,4 km2. Một số khu ZEZ đặt gần các cơ quan hành chính hoặc trường học công lập để tận dụng cơ chế mua sắm công xe điện, đồng thời tránh ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống dân cư.

Vào 2023, Thâm Quyến tiếp tục bổ sung 6 khu ZEZ mới gần các trường đại học và công viên công cộng. Tương tự Thâm Quyến, hầu hết các thành phố trên thế giới mà WRI nghiên cứu đều bắt đầu hoặc lên kế hoạch triển khai ZEZ ở các khu vực diện tích từ 4 đến 31 km2.

Một số cũng đang thử nghiệm các vị trí khác ngoài trung tâm. Chẳng hạn, Trung Quốc đang xem xét thiết lập các khu ZEZ (hoặc các vùng phát thải cực thấp) tại các khu công nghiệp, cảng biển, bãi hàng đường sắt và sân bay.

Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ Các công ty vận tải nhỏ nằm trong ZEZ dễ bị ảnh hưởng khi chính sách mới áp dụng. Tại Rotterdam, trong quá trình chuyển đổi sang xe điện, họ cảnh báo rằng chi phí chuyển đổi cao do phải mua xe mới.

Vì vậy, thành phố mở rộng phạm vi các khoản trợ cấp mua xe tải điện. Địa phương còn tư vấn chi phí, cung cấp thông tin liên quan đến các khoản miễn giảm thuế, hướng dẫn các giải pháp sạc điện và triển khai chương trình dùng thử miễn phí xe điện.

Để doanh nghiệp đủ thời gian chuẩn bị, Rotterdam áp dụng giai đoạn chuyển tiếp kéo dài. Chính sách ZEZ bao phủ diện tích 13 km2 và hạn chế nhiều loại xe tải không được lưu thông được công bố từ năm 2020, khoảng 4 năm trước khi áp dụng.

Rotterdam còn áp dụng thêm thời gian chuyển tiếp 3-5 năm để loại bỏ dần xe chạy xăng hoặc dầu (chuẩn Euro V và VI), nhằm giúp các doanh nghiệp chuẩn bị và có thêm thời gian chờ giá xe điện giảm.

Ngoài ra, thành phố còn mở rộng mạng lưới trạm sạc pin tại các bãi đỗ công cộng và các điểm đến lớn như trung tâm phân phối, văn phòng, bãi trung chuyển. Họ cũng đang xử lý các vấn đề về khả năng tương thích giữa các loại trạm sạc và tác động của việc sạc xe lên hệ thống điện lưới.

WRI cho rằng đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang phương tiện không phát thải là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng không khí, giảm rủi ro sức khỏe cho con người và cắt giảm lượng phát thải gây hại cho khí hậu và môi trường.

Triển khai ZEZ có thể là thách thức nhưng các thành phố như Amsterdam, Thâm Quyến và Rotterdam đã chứng minh rằng hoàn toàn khả thi. ‘Tuy nhiên, điều quan trọng là chính sách cần tránh gây ra những tác động tiêu cực cho các công ty vận tải nhỏ và cư dân, đồng thời mang lại thêm các lợi ích đi kèm như tăng hiệu quả vận hành và giảm tắc nghẽn’, tổ chức này khuyến nghị.

Tập đoàn VAS, một doanh nghiệp tiên phong trong ngành thép, vừa được vinh danh trong danh sách Top 50 doanh nghiệp phát triển bền vững năm 2025 (Top 50 CSA). Đây là sự công nhận cho chiến lược phát triển bền vững và tầm nhìn dài hạn của VAS.

Với gần 30 năm kinh nghiệm, VAS đã tiên phong đầu tư vào công nghệ luyện thép bằng lò điện tiên tiến, quy mô hàng đầu Đông Nam Á. Nhờ đó, lượng khí thải, bụi công nghiệp và tiếng ồn đã được giảm thiểu đáng kể. Mô hình sản xuất của VAS được xem là một ‘hệ sinh thái’ tuần hoàn khép kín, nơi phế liệu được tái chế thành Thép Xanh VAS, xỉ thép được tái sử dụng làm vật liệu xây dựng và nước thải được tái dùng hiệu quả, giảm thiểu dấu chân carbon của ngành thép.

VAS cũng là doanh nghiệp thép nội địa tiên phong trở thành thành viên của Hiệp hội Thép Thế giới, nơi hội tụ các ông lớn toàn cầu với tiêu chuẩn khắt khe. Điều này khẳng định khát vọng hội nhập bằng chất lượng và lan tỏa giá trị bằng tinh thần tiên phong của VAS.

Theo đại diện công ty, mỗi tấn Thép Xanh VAS không chỉ là sản phẩm vật chất mà còn là bằng chứng cho cam kết bền vững, là kết tinh của công nghệ hiện đại, tư duy tiến bộ và khát vọng xanh – một khát vọng vượt xa lợi nhuận, hướng đến sự phát triển hài hòa và có trách nhiệm với thế hệ mai sau.

VAS cũng hiểu rằng để phát triển vững chắc, trước hết phải có một nền tảng quản trị chuẩn mực – minh bạch – nhân văn. Với triết lý ‘Con người là trung tâm’, VAS xây dựng hệ sinh thái nhân sự phát triển toàn diện, nơi mọi cá nhân được tạo điều kiện phát huy năng lực và trưởng thành trong một môi trường làm việc công bằng, chính trực và đầy cảm hứng.

Bên cạnh đó, VAS lặng thầm chia sẻ lợi ích với cộng đồng bằng những chương trình ý nghĩa, từ quỹ học bổng ‘VAS – Vươn cao tinh thần Việt’ dành cho sinh viên nghèo hiếu học, đến chương trình ‘Nối dài sự sống’ tặng oxy trong đại dịch, tặng xe cứu thương, hỗ trợ thiết bị y tế cho vùng sâu… với tổng ngân sách lên đến hơn 40 tỷ đồng.

Danh hiệu Top 50 doanh nghiệp phát triển bền vững năm 2025 một lần nữa tiếp thêm sức mạnh cho con tàu VAS vững tiến vươn xa. Với ‘Tâm Thép’ vững vàng, VAS khẳng định sẽ tiếp tục kiến tạo một tương lai nơi giá trị kinh tế song hành cùng tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường.