Chuyển đổi số trong khu vực công tại Việt Nam đang gặp phải nhiều thách thức và rào cản đáng kể. Theo đánh giá của ông Nguyễn Hữu Thái Hòa, Phó Viện trưởng Viện Trí Việt IVM – VUSTA, Chủ tịch VDIC, Trung tâm Thông tin Truyền thông số Việt Nam của Hội Truyền Thông Số, việc chuyển đổi số chỉ thực sự hiệu quả khi được gắn kết chặt chẽ với cải cách thể chế, quản trị và đo lường hiệu quả sử dụng nguồn lực công. Nếu không, rất khó để tạo ra những đột phá thực chất.

Một trong những rào cản lớn mà ông Hòa chỉ ra là hạ tầng công nghệ thông tin tại các cơ quan Nhà nước còn rất lạc hậu, thiếu sự đồng bộ và khả năng tích hợp. Nhiều cơ quan vẫn sử dụng hệ thống lưu trữ dữ liệu rời rạc, không tương thích, gây ra khó khăn lớn cho việc kết nối và chia sẻ thông tin giữa các bộ, ngành và địa phương. Sự thiếu đồng bộ và thống nhất trong kiến trúc công nghệ thông tin khiến việc kết nối dữ liệu dân cư, thuế, y tế, tài chính… trở thành một bài toán khó, dù đã có những đầu tư lớn trong nhiều năm qua.

Tổng mức đầu tư cho các chương trình chuyển đổi số trong khu vực công đã lên tới hàng nghìn tỷ đồng, bao gồm đầu tư vào hạ tầng dữ liệu dân cư, căn cước công dân gắn chip, Cổng dịch vụ công quốc gia, nền tảng số ngành dọc… Tuy nhiên, thực trạng cho thấy sự phân bổ ngân sách không đều giữa trung ương và địa phương đã khiến các cấp cơ sở gặp khó khăn trong việc triển khai đồng bộ các chương trình chuyển đổi số.

Ngoài ra, chuyển đổi số trong khu vực công còn đối mặt với thách thức về nhân lực công nghệ cao. Các chuyên gia giỏi về trí tuệ nhân tạo, an ninh mạng, phân tích dữ liệu thường có xu hướng lựa chọn làm việc trong khu vực tư nhân hoặc các công ty công nghệ lớn do chính sách lương thưởng hấp dẫn. Trong khi đó, cán bộ, công chức tại nhiều cơ quan hành chính, đặc biệt ở cấp huyện, xã, còn thiếu kỹ năng số, cũng như thiếu động lực và tâm thế để thích nghi với công nghệ mới.

Một thách thức khác mà ông Hòa nhấn mạnh là nguy cơ tấn công mạng ngày càng tăng khi dữ liệu nhạy cảm như thông tin công dân, tài chính, y tế… được số hóa và lưu trữ tập trung, nhưng lại thiếu các lớp bảo vệ pháp lý và công nghệ tương xứng. Hiện hệ thống pháp luật về bảo mật dữ liệu, an toàn thông tin, lưu trữ số… vẫn chưa bắt kịp tốc độ phát triển của công nghệ, gây ra khoảng trống trong việc xử lý sự cố và đảm bảo niềm tin số cho người dân.

Để tháo gỡ những nút thắt hiện nay, ông Hòa đề xuất một số giải pháp quan trọng. Thứ nhất, cần tăng ngân sách để đầu tư vào hạ tầng số và phát triển nguồn nhân lực số cho khu vực công. Thứ hai, cần khuyến khích các doanh nghiệp công nghệ tham gia cung cấp giải pháp số cho khu vực công. Thứ ba, việc xây dựng một trung tâm giám sát an ninh mạng quốc gia là cần thiết để nâng cao khả năng bảo vệ an ninh mạng. Cuối cùng, cần ban hành một khung pháp lý chặt chẽ về bảo mật dữ liệu, quyền riêng tư và lưu trữ số để đảm bảo môi trường pháp lý an toàn cho việc chuyển đổi số trong khu vực công.

Nhiều địa phương cấp xã tại thành phố Đà Nẵng đang gặp khó khăn trong việc đảm bảo nhân lực đủ trình độ và chuyên môn để phụ trách lĩnh vực công nghệ thông tin trong quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Điều này đặt ra thách thức lớn cho các xã, phường trong việc thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ liên quan đến công nghệ thông tin.

Xã Sông Kôn là một điển hình. Hiện tại, xã này chỉ có một công chức khối Đảng có trình độ đại học công nghệ thông tin, người này đang tạm thời kiêm nhiệm hỗ trợ khối UBND xã trong việc thực hiện công tác ứng dụng công nghệ thông tin. Tuy nhiên, do phải đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ chuyên môn khác, thời gian dành cho công tác công nghệ thông tin bị hạn chế đáng kể, gây ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ công việc chung của Đảng ủy và chính quyền địa phương. Khối lượng công việc liên quan đến công nghệ thông tin ngày càng tăng, vượt quá khả năng của một cán bộ kiêm nhiệm.

UBND xã Sông Kôn đã đề xuất việc tuyển dụng mới 2 nhân sự hoặc điều động công chức/viên chức có chuyên môn trong lĩnh vực công nghệ thông tin để có thể chia sẻ gánh nặng công việc và đảm bảo hiệu quả trong việc triển khai các nhiệm vụ công nghệ thông tin tại địa phương.

Tương tự, UBND xã Tây Giang cũng kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét và bổ sung cán bộ, công chức chuyên môn tại một số vị trí còn thiếu. Sở Khoa học và Công nghệ thành phố Đà Nẵng đánh giá rằng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chuyên trách công nghệ thông tin hiện nay còn mỏng, và kỹ năng tham mưu chuyển đổi số tại các cơ quan, đơn vị, địa phương đôi khi còn yếu.

Để giải quyết vấn đề này, Sở Nội vụ đã đề xuất UBND thành phố cho phép các địa phương hợp đồng nhân lực phụ trợ về công nghệ thông tin. Đồng thời, các xã, phường đã đăng ký nhu cầu bố trí từ 2-3 sinh viên năm cuối ngành công nghệ thông tin về hỗ trợ địa phương trong giai đoạn đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Trần Nam Hưng đã ghi nhận tình trạng thiếu nhân lực phụ trách lĩnh vực công nghệ thông tin tại các địa phương. Ông cho rằng, trong khi chờ thành phố giải quyết, các địa phương có thể linh hoạt ký hợp đồng với các đơn vị cung ứng dịch vụ công nghệ thông tin để được bổ sung nhân lực phụ trách lĩnh vực này. Điều này sẽ giúp các xã, phường có thể đảm bảo tốt hơn việc thực hiện nhiệm vụ công nghệ thông tin, góp phần vào việc nâng cao hiệu quả quản lý và cung cấp dịch vụ cho người dân.

Các địa phương và sở, ban, ngành liên quan đang tích cực triển khai các giải pháp nhằm khắc phục tình trạng thiếu nhân lực công nghệ thông tin, hướng tới mục tiêu xây dựng và phát triển chính quyền điện tử, cải thiện môi trường làm việc và nâng cao chất lượng dịch vụ công cho người dân.

Ngành ngân hàng đang bước vào thời kỳ chuyển đổi số mạnh mẽ, tự động hóa và đảm bảo an ninh mạng, điều này đòi hỏi nguồn nhân lực công nghệ thông tin chất lượng cao để đáp ứng nhu cầu. Theo Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, ông Phạm Tiến Dũng, ngành ngân hàng hiện đang đối mặt với tình trạng “khát” nhân lực công nghệ.

Từ năm 2017 đến nay, số lượng người dân trưởng thành sở hữu tài khoản ngân hàng đã tăng đáng kể từ 31% lên 87%, tương ứng với khoảng 200 triệu tài khoản tiền gửi. Số lượng giao dịch tài chính cũng tăng lên mức 50-100 triệu giao dịch mỗi ngày. Đáng chú ý, hơn 90% giao dịch của khách hàng được thực hiện qua kênh số, các dịch vụ ngân hàng cũng ngày càng được tự động hóa.

Ông Dũng cho rằng, người làm việc trong ngành ngân hàng hiện nay không chỉ cần am hiểu về nghiệp vụ truyền thống mà còn phải thành thạo kỹ năng công nghệ. Hai kỹ năng này cần song hành để có thể thiết kế và triển khai quy trình nghiệp vụ số một cách hiệu quả.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Bùi Thế Duy, cũng chia sẻ quan điểm tương tự. Ông cho rằng hầu hết các phần việc của con người hiện nay đều đã thay đổi. Các nhân viên giao dịch bình thường trước đây xử lý về các kỹ năng nghiệp vụ thì bây giờ phải xử lý sự cố về phần mềm, sự cố khi chuyển nhầm tiền, bị lừa đảo.

Trước tình trạng này, nhiều ngân hàng thương mại như VPBank, ABBANK và LPBank đã mở rộng tuyển dụng nhân lực công nghệ. Đại diện VPBank chia sẻ, nếu trước đây các vị trí tuyển dụng chú trọng vào kinh nghiệm ngành, thì hiện nay, bên cạnh chuyên môn, khả năng sử dụng công cụ số để tối ưu hóa công việc là yêu cầu bắt buộc.

PGS.TS Phạm Thị Hoàng Anh – Phó Giám đốc Học viện Ngân hàng, cũng thừa nhận rằng thời điểm này, nguồn cung về nhân lực công nghệ thông tin chưa đủ cầu. Ngành ngân hàng thiếu hụt nguồn cung nhân lực có chuyên môn sâu về công nghệ thông tin.

Để giải quyết vấn đề này, PGS.TS Phạm Thị Hoàng Anh đề xuất cần ban hành khung năng lực số cho ngành ngân hàng, theo vị trí công tác. Tăng cường hợp tác theo “mô hình 3 nhà”: Ngân hàng nhà nước – Các cơ sở đào tạo – Các cơ sở tài chính, khoa học công nghệ. Xây dựng được bộ tiêu chuẩn về đào tạo số cho ngành ngân hàng làm sao gắn kết lý thuyết với thực tiễn, sinh viên được tham gia nhiều hơn vào thực tiễn, có thêm kinh nghiệm, được đào tạo chuyên sâu.

Nhìn chung, ngành ngân hàng đang đứng trước thách thức lớn trong việc tuyển dụng và đào tạo nhân lực công nghệ để thích ứng với chuyển đổi số, tự động hóa và an ninh mạng. Việc tăng cường hợp tác giữa các cơ sở đào tạo, ngân hàng và doanh nghiệp công nghệ sẽ giúp giải quyết phần nào tình trạng thiếu hụt nhân lực công nghệ thông tin chất lượng cao trong ngành ngân hàng.