Chuyển dịch sang sử dụng xe điện và các phương tiện giao thông thay thế đang trở thành xu hướng tất yếu nhằm bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng không khí. Quá trình này đòi hỏi sự linh hoạt và đảm bảo sự tiện lợi cho người dân, đặc biệt ở Việt Nam, nơi xe máy đóng vai trò là phương tiện chính và có ý nghĩa kinh tế lớn.

Để khuyến khích sử dụng xe điện, việc thực hiện một giải pháp đồng bộ bao gồm cả việc cung cấp phương tiện thay thế, tổ chức lại giao thông và đưa ra các chính sách hỗ trợ tài chính là vô cùng quan trọng. Một trong những bước quan trọng là nâng cấp hệ thống phương tiện công cộng như xe buýt. Sự phát triển của hạ tầng giao thông công cộng như tàu điện sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu ô nhiễm và tạo ra một môi trường giao thông sạch sẽ hơn.

Xe buýt điện nên được ưu tiên thay thế cho xe buýt truyền thống, và các tuyến đường nên được ưu tiên cho phương tiện công cộng. Việc tạo ra hạ tầng cho người đi xe đạp và người đi bộ cũng cần được quan tâm, với việc xây dựng và bảo trì các tuyến đường dành riêng. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu ùn tắc giao thông mà còn tạo ra một môi trường sống lành mạnh và thân thiện hơn.

Về chính sách hỗ trợ, để xe điện trở thành lựa chọn hấp dẫn hơn so với xe máy xăng, cần giảm giá thành của xe điện, phát triển hệ thống trạm sạc rộng khắp và cung cấp các ưu đãi về phí đỗ, nơi đỗ. Những chính sách này sẽ giúp khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng xe điện, từ đó giảm thiểu mức độ ô nhiễm môi trường.

Cuối cùng, vấn đề an toàn và xử lý pin xe điện sau khi hết hạn sử dụng cần được giải quyết triệt để. Đây là một trong những thách thức lớn trong việc chuyển đổi sang sử dụng xe điện và cần có sự tham gia, giải quyết từ các nhà sản xuất cũng như các cơ quan chức năng. Việc giải quyết tốt vấn đề này sẽ tạo ra sự tin tưởng cho người dùng và giúp cho quá trình chuyển đổi sang sử dụng xe điện trở nên thuận lợi hơn.

Việc chuyển đổi sang phương tiện thân thiện với môi trường hơn là một quá trình đòi hỏi sự tham gia tích cực của cả chính quyền và người dân. Bằng việc thực hiện đồng bộ các giải pháp và có chính sách hỗ trợ phù hợp, chúng ta hoàn toàn có thể hướng tới một môi trường giao thông sạch sẽ và an toàn hơn cho tương lai.

Chính quyền Hà Nội đang tích cực hoàn thiện dự thảo Nghị quyết với mục tiêu thúc đẩy việc chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Dự kiến, nghị quyết này sẽ được trình Hội đồng nhân dân thành phố xem xét thông qua tại kỳ họp tháng 9/2025.

Một số chính sách nổi bật trong dự thảo bao gồm hỗ trợ trực tiếp bằng tiền cho người dân có xe máy chạy xăng hoặc diesel khi chuyển đổi sang phương tiện xanh có giá trị từ 15 triệu đồng trở lên. Cụ thể, mức hỗ trợ sẽ là 3 triệu đồng/xe đối với cá nhân, 4 triệu đồng/xe đối với hộ cận nghèo, và 5 triệu đồng/xe đối với hộ nghèo. Mỗi cá nhân sẽ được hỗ trợ tối đa 1 xe đến hết năm 2030.

Dự thảo cũng đề xuất hỗ trợ vay vốn ưu đãi với lãi suất từ 3–5%/năm và hạn mức 100% giá trị hợp đồng, thời gian vay tối đa 5 năm cho các đơn vị dịch vụ công ích, đơn vị vận tải hành khách và vận tải hàng hóa, cũng như doanh nghiệp đầu tư cơ sở thu hồi, tái chế xe cũ.

Ngoài ra, dự thảo còn đề xuất miễn 100% lệ phí trước bạ và lệ phí đăng ký biển số đối với phương tiện giao thông xanh từ ngày nghị quyết có hiệu lực đến hết năm 2030. Điều này dự kiến sẽ tạo động lực cho người dân và doanh nghiệp chuyển đổi sang sử dụng phương tiện thân thiện với môi trường.

Dự thảo nghị quyết cũng đề xuất lộ trình thí điểm và mở rộng vùng cấm phương tiện cá nhân chạy xăng/diesel. Theo đó, thành phố sẽ thí điểm hạn chế xe máy chạy xăng từ ngày 1/1/2026 đến 30/6/2026, sau đó cấm xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong Vành đai 1 từ ngày 1/7/2026 và trong Vành đai 2 từ ngày 1/1/2028. Đồng thời, hạn chế ô-tô cá nhân dùng xăng/diesel trong Vành đai 2 từ ngày 1/1/2028 và mở rộng ra Vành đai 3 từ ngày 1/1/2030.

Thành phố cũng đặt mục tiêu từ năm 2035-2050 sẽ hạn chế xe cơ giới không phải phương tiện xanh theo từng cấp độ. Để đạt được mục tiêu này, Hà Nội sẽ thu phí lưu thông và điều chỉnh giá dịch vụ trông giữ xe áp dụng theo lộ trình nêu trên đối với xe phát thải gây ô nhiễm.

Nhằm bảo đảm thực hiện mục tiêu trên, Ủy ban nhân dân thành phố yêu cầu phải có tối thiểu 10% chỗ đỗ xe tại công trình hiện hữu có trụ sạc trước cuối năm 2026 và tối thiểu 30% chỗ đỗ tại dự án mới phải có trụ sạc. Các dự án đầu tư hạ tầng trạm sạc công cộng sẽ được ngân sách hỗ trợ 70% lãi vay ngân hàng trong 5 năm đầu.

Hà Nội cũng sẽ ưu tiên đầu tư trụ sạc trên vỉa hè, khuyến khích lắp trạm nạp hydrogen, nhiên liệu sạch. Thành phố khuyến khích mạnh mẽ các nhà đầu tư tham gia phát triển hạ tầng giao thông năng lượng sạch qua hình thức PPP (đối tác công-tư) và sẽ được ưu tiên giao đất và hỗ trợ 100% tiền thuê đất tại các vị trí quy hoạch đến hết năm 2033.

Hà Nội đang đối mặt với thách thức lớn khi thực hiện lộ trình loại bỏ xe máy xăng, đặc biệt trong khu vực nội đô. Theo yêu cầu của Thủ tướng, từ tháng 7/2026, xe máy chạy xăng sẽ không được phép lưu thông trong vành đai 1 Hà Nội, bao gồm phần lớn diện tích của 4 quận vùng lõi Thủ đô là Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa và Hai Bà Trưng. Đến năm 2030, sẽ áp dụng cho toàn bộ phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi vành đai 3.

Hà Nội hiện có trên 9,2 triệu phương tiện, trong đó thành phố quản lý 1,1 triệu ôtô và 6,9 triệu xe máy; còn lại là phương tiện từ tỉnh khác lưu thông thường xuyên. Trong số xe máy đăng ký tại Hà Nội, khoảng 5,6 triệu xe chạy bằng xăng, còn lại 1,3 triệu xe máy điện. Tuy nhiên, phương tiện công cộng tại Hà Nội hiện chưa đáp ứng đủ nhu cầu đi lại của người dân. Mạng lưới giao thông đô thị Hà Nội thời gian qua đã được đầu tư nâng cấp, xây mới song vẫn chưa đạt được mục tiêu theo quy hoạch. Các dự án đường sắt đô thị chậm đi vào hoạt động tạo áp lực lớn lên giao thông đường bộ.

TS Đào Ngọc Nghiêm, Phó chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, đánh giá rằng việc loại bỏ xe máy xăng là bài toán rất khó giải đối với TP Hà Nội, dù biết đây là một trong những nguồn gây ô nhiễm không khí. “Dân số quá đông, người dân đi lại bằng gì trong khi phương tiện công cộng hiện mới đáp ứng được 1/5 nhu cầu”, ông đặt câu hỏi. Ngoài ra, hạ tầng trạm sạc cho xe máy, ôtô điện còn thiếu. Phần lớn người dân ở 4 quận lõi sống trong ngõ nhỏ, nhà ống, chung cư cũ, nơi không có chỗ đỗ xe cố định hoặc không có hệ thống sạc điện riêng. Họ thường tự sạc điện tại nhà, không đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy.

Để giải bài toán trên, ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, cho rằng TP Hà Nội cần khảo sát số lượng xe máy chạy xăng hiện có, phân loại theo niên hạn và tình trạng sử dụng để xây dựng gói hỗ trợ phù hợp. Thành phố cần có chính sách trợ giá, hỗ trợ vay mua xe điện cho hộ nghèo, người lao động. Mức hỗ trợ có thể gồm một phần tài chính để đổi phương tiện hoặc trợ cấp chi phí đi lại. Cạnh đó, cần vận động các hãng xe điện triển khai chương trình đổi xe cũ lấy xe mới, giảm giá xe điện, đặc biệt cho nhóm thu nhập thấp, qua đó giúp tăng tỉ lệ sử dụng xe điện, giảm ô nhiễm môi trường.

Ông Thanh cũng đề xuất thành phố cần tập trung đầu tư, phát triển mạnh mẽ hạ tầng giao thông công cộng, bao gồm cả hệ thống trạm sạc điện cho xe máy và ôtô điện. Việc này nhằm đảm bảo cho người dân có đủ phương tiện để di chuyển trong trường hợp xe máy xăng bị loại bỏ. Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cũng cần đẩy mạnh tuyên truyền về lợi ích của việc sử dụng xe điện và tác hại của xe máy xăng đối với môi trường.

Việc loại bỏ xe máy xăng tại Hà Nội là một phần quan trọng trong nỗ lực cải thiện môi trường và chất lượng sống của người dân. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, thành phố cần đưa ra các giải pháp toàn diện và phù hợp với điều kiện thực tế. Đây cũng là dịp để Hà Nội tiến gần hơn đến những thành phố hiện đại, văn minh và thân thiện với môi trường như nhiều nước trên thế giới.

Việc thay thế xe máy xăng bằng xe máy điện không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí mà còn góp phần tạo nên một môi trường sống sạch sẽ và an toàn hơn cho người dân. Với sự quyết tâm và sự tham gia của các bên liên quan, Hà Nội hoàn toàn có thể hiện thực hóa mục tiêu này trong tương lai không xa.